قانون استرداد هدایا و طلاجات
در مواقع بروز اختلاف در روابط زناشویی معمولا مردها تلاش میکنند تا مال کمتری پرداخت کنند و یکی از دعاوی رایج دعوای استرداد طلاجات است که مرد در طول زندگی به همسرش بخشیده است. مرد در این دعوا مدعی می شود که این طلاجات را به همسرش بخشیده بوده است و بنابراین استرداد آنها را می خواهد. پس یکی از مقدمات استرداد طلاجات اثبات هبه است چرا که رجوع از هبه(بخشش) هرچند شرایطی دارد اما در نگاه کلی امری است جایز و قانونی. ما در اینجا به بایسته های دعوای استرداد طللاجات میپردازیم:
مراحل استرداد طلاجات و هدایایی که مرد به زن بخشیده چگونه است؟
- مرد در ابتدا باید ثابت کند که طلاجات را با پول خودش خریداری کرده است. در زندگی زناشویی طرفین از افراد مختلفی هدایایی دریافت میکنند. (خصوصا در آغاز زندگی). بدیهی است مرد نمی تواند هدایایی را که باقی اقوام به زوجه بخشیده اند، مطالبه کند. مرد صرفا میتواند نسبت به طلاجاتی مدعی شود که خود او خریداری کرده است. البته در عمل مردها نسبت به همه طلاجاتی که پرداخت شده اقدام میکنند و دلیل آن هم اینکه غالبا زنان مدرکی ندارند که این طلاجات هدیه شخص مرد نیست و از طرف دیگر خانواده زوج مانند مادر و پدر و دیگر نزدیکان او با او همکاری می کنند و خود اعلام و اقرار میکنند که اینها را مرد پرداخت نموده.
یکی از ادله و مدارکی که در این نوع پرونده بسیار رایج است و محاکم نیز بدان توجه خاصی دارند، رسید خرید (فاکتور) آن طلاست که نشان میدهد مرد طلای مذکور را خریداری کرده است. البته اقرار زن نیز خود به تنهایی این امر را اثبات میکند. یعنی زن در دادگاه حاضر شده و قبول میکند که طلاجات مورد ادعای مرد از سوی همسرش به او بخشیده شده بوده است.
- اثبات هبه: در دعوای استرداد طلاجات قطعا اثبات هبه از سوی مرد ضروری است. یعنی باید ثابت کند که طلاجات را به همسرش هبه نموده و بخشیده بوده است چرا که ممکن است کسی مال را به طرف دیگر صلح کند یا تحت هر عنوان دیگری واگذار نماید. این نکته قابل ذکر است که آن هبه است که تحت شرایطی قابل رجوع است وگرنه فروش،صلح و… چنین نیست. البته باید این را هم گفت که عرفا طلاجات تحت عنوان هبه به زوجه داده میشود و محاکم و رویه قضایی نیز به همین سمت سوق دارند مگر آنکه دلیل و قرینه ای برخلاف آن باشد. البته اقرار زن یا شاهد میتواند در اثبات این امر به کار مرد بیاید.
باید به این نکته توجه داشت که در هبه باید مال از سوی هدیه گیرنده قبض شده باشد و او آن را تصاحب کند.
- وجود شرایط رجوع از هبه: هرچند مطابق قانون و شرع هبه قابل رجوع است اما مطابق ماده 803 ق.م. رجوع از هبه شرایطی دارد که در دعوای استرداد طلاجات بین زوجین ما با 3 مورد از 4 مورد ماده مذکورا روبروییم:
شرایط رجوع از هبه و مثال های آن در استراداد طلاجات
الف. هبه در مقابل چیز دیگری نبوده باشد:
گاهی ممکن است فرد مالی را به کسی ببخشد در ازای مالی یا کاری. مثلا من خودرویی را به همسرم میبخشم در مقابل مهریه اش یا هر چیز دیگر.در اینجا مهم آن است که عوض پرداخت شده باشد. برخی محاکم هدیه طلا به زن را ذاتا معوض میدانند به این معنا که این هدایا به زن داده شده تا زن حاضر به زندگی شود. مشخص است که در این صورت دعوای مرد بی نتیجه خواهد ماند.
ب. مال بخشیده شده به دیگران منتقل نشده باشد:
ممکن است مردی طلایی را به همسرش بخشیده باشد و زوجه در طول زندگی آن را به دیگری بخشیده با فروخته باشد یا تحت هر عنوان دیگری در مالکیت کس دیگری قرارداده باشد. رایج است که زنان به محض شروع دعاوی خانوادگی طلاجات خود را میفروشند تا دعوای مرد مبنی بر استرداد طلاجات بی نتیجه بماند.
ج. در مال بخشیده شده تغییری صورت گرفته باشد:
مثلا فرض کنید طلای تزیینی را به طلافروش داده تا آب کنند و شمش تحویل گرفته است یا مثلا سکه ها را به طلافروش داده و به جای آن گردنبند یا دستبند گرفته باشد.
در این موارد مرد دیگر نمیتواند مدعی استرداد طلاجات شود و در صورتی که هر کدام از این موارد برای دادگاه ثابت گردد دعوای مرد بی نتیجه خواهد ماند.
- ادعای عاریه یا ودیعه(امانت): در برخی موارد مرد مدعی هدیه بودن طلاجات نمی‌شود. بلکه مدعی است که طلاجات مذکور را به امانت(ودیعه) به زن داده بوده است. البته این ادعا کمتر مطرح میشود یا اگر مطرح شود دادگاه‌ها به سختی آن را می‌پذیرند اما به هرحال یکی از مسایل مطرح در این میان است.
استرداد طلاجات دوران نامزدی:
اما یک بحث دیگر هم باقی می‌ماند آن هم استرداد طلاجات دوران نامزدی است. مطابق عرف بسیاری از خانواده‌ها افراد پیش از عقد مدتی را با هم نامزداند ولو عقد ازدواج دایم میان آنها خوانده نشده باشد. همانطور که می‌دانید طرفین در این دوران به یکدیگر هدایایی می‌دهند از جمله طلا. در این صورت مطابق ماده 1037ق.م.:
اگر رابطه به هم بخورد و به وصلت نیانجامد هر یک از نامزدها می توانند هدایایی که داده اند را مسترد کنند و طبعا به تصریح همین ماده قانونی استرداد و بازپس گیری طلاجاتی که در این میان رد و بدل شده است نیز امکانپذیر است. در صورتی که طلاجات موجود نباشد نیز برخلاف ماده 803 قانون طرف مقابل بایستی مبلغ آنها را پرداخت نماید مگر اینکه اثبات کند آنها بدون تقصیر او تلف شده اند.
