چکهای کیفری کدامند

چکهای کیفری کدامند؟

این روزها تقریبا همه مردم به نوعی با چک سروکاردارند. از خرید انواع وسایل و ملک و غیره گرفته تا معاملات کاری، همگی از طریق چک صورت میگیرد. چک فقط یکی از انواع اوراق تجاری است ولی پرکاربردترین آنهاست. ما قبلا در مقاله نکات قانون جدید چک مصوب سال 97 را که تشریفات صدور و پرداخت چک را از سال 99 تغییر میداد مفصلا بررسی کردیم. در اینجا می خواهیم صرفا به وجه کیفری چک اشاره کنیم. در مقاله  چک یا سفته کدام بهتر است گفتیم که وجه تمایز و برتری چک بر دیگر اوراق تجاری مثلا سفته و برات امکان شکایت کیفری چک است. در واقع قانون گذار فقط برای چک بلامحل این ویژگی را قایل شده که با شرایط خاصی آن را جرم انگاری کرده و برایش مجازات درنظر گرفته است.

چه کسی میتواند شکایت کیفری کند؟

طبق قانون فقط  دارنده چک حق شکایت کیفری دارد. منظور از دارنده چک شخصی است که برای اولین بار چک را به بانک ارائه داده است. دارنده فقط شش ماه از تاریخ برگشت چک و صدورگواهی عدم پرداخت فرصت دارد تا شکایت کند و بعد از این تاریخ دیگر حق شکایت کیفری ندارد، هرچند حق پیگیری حقوقی همیشه پابرجاست.

درست است که دارنده فقط حق شکایت کیفری دارد و انتقال چک به دیگری باعث از بین رفتن این حق میشود ولی اگر انتقال چک به صورت قهری باشد بازهم فردی که چک به او منتقل شده می تواند شکایت کند . انتقال قهری مثلا در مواردی است که دارنده چک فوت کند و این چک جزو دارایی هایی باشد که به ارث میرسد و ورثه جایگزین دارنده چک می شوند و می توانند شکایت کیفری اقامه کنند.

نکته مهم این است که اگر دارنده پس از شکایت کیفری هم چک را به دیگری واگذار کند برگه چک مزبور فاقد وجه کیفری میشود و تعقیب کیفری متوقف میشود.

البته قانون گذار برای موسسات و شرکتها که معمولا چک های خودشان را توسط وکیل یا نماینده شرکت وصول و پیگیری میکنند رویه ای دیگر درنظر گرفته و در ماده 11 قانون صدور چک آورده که : فرد نماینده باید هویت ونشانی خودرا با تصریح نمایندگی شخص مذکور در پشت چک قید نماید و بانک گواهی عدم پرداخت را به نام صاحب چک صادر میکند و حق شکایت برای موسسه و شرکت محفوظ خواهد بود.

کدام چکها کیفری نیستند؟

برای آنکه بدانید چکی که در دست دارید وجه کیفری دارد و می توانید ازصادرکننده آن شکایت کنید یا نه ، باید ببینید چه شرایطی باعث میشود چکی قابلیت شکایت کیفری نداشته باشد.

درماده ۱۳ قانون صدور چک  نوشته شده :

«در موارد زیر صادرکننده چک قابل تعقیق کیفری نیست:

الف- در صورتی که ثابت شود چک سفید امضا داده شده باشد.

• منظوراز چک سفید امضا چکی است که صادرکننده فقطآن را امضا کرده و به دارنده میدهد تا خودش هروقت بخواهد هر مبلغی را بخواهد، بنویسد.

ب- هرگاه در متن چک وصول وجه آن منوط به تحقق شرطی شده باشد.

ج- چنانچه در متن چک قید شده باشد که چک بابت تضمین انجام معامله و یا تعهدی است.

د- هرگاه بدون قید در متن چک ثابت شود که وصول وجه آن منوط به تحقق شرطی بوده یا چک بابت تضمین انجام معامله یا تعهدی است.

ه‍- در صورتی که ثابت شود چک بدون تاریخ صادر شده و یا تاریخ واقعی صدور چک مقدم بر تاریخ مندرج در متن چک باشد.»

پس اگر چکی که در دست دارید مشروط یا سفید امضا نیست ویا برای ضمانت صادر نشده و یا چک موجل نبوده و به اصطلاح چک روز بوده است، قابلیت شکایت کیفری دارد. با اینحال خوب است بدانید که امکان شکایت کیفری از چک ظرافتهای خاصی دارد که وکلا با تجربه و تخصص آن را به دست می آورند. برای اینکه اطمینان داشته باشید که پرونده شما صحیح تشکیل می شود و به نتیجه می رسد حتما با حامی تماس بگیرید.

گذشت شاکی

جرایم مربوط به چک قابل گذشت هستند یعنی با شکایت شاکی آغاز میشود وبا گذشت اودر هر مرحله دادرسی متوقف میشوند. به بیان دیگر جنبه عمومی ندارد و جرم خصوصی است.

درباره گذشت شاکی چند فرض قابل تصور است. اول وقتی است که صادرکننده  و یا شخص ثالثی قبل از شکایت کیفری وجه چک را نقدا به شاکی پرداخت کند و یا به نحوی دارنده را راضی به ترتیب پرداخت دیگری کند این چک دیگر قابل تعقیب کیفری نیست.

در فرض دوم وقتی است که شکایت کیفری صورت گرفته ولی قبل از صدور حکم قطعی شاکی گذشت نماید و یا متهم وجه چک و خسارات تاخیر تادیه را نقدا بپردازد و یا روشی برای پرداختش مشخص کند که شاکی راضی باشد، در این حالت قرار موقوقی تعقیب صادر میشود .

در حالت سوم، محکوم علیه پس از صدور حکم قطعی رضایت شاکی را جلب میکند و او گذشت میکند در این حالت اجرای حکم متوقف می شود.

چک اشخاص حقوقی

قانون گذار مسولیت کیفری چکها رافقط متوجه صادرکننده کرده است و بقیه مسولان چک فقط مسولیتی مدنی دارند. ولی در ماده 19 قانون صدور چک در مواردی که چک به وکالت یا نمایندگی از طرف صاحب حساب اعم از شخص حقیقی یا حقوقی صادر شده باشد، صادرکننده چک و صاحب امضا متضامنا مسئول پرداخت وجه چک بوده و اجراییه و حکم ضرر و زیان بر اساس تضامن علیه هر دو نفر صادر می‌شود. به علاوه امضاکننده چک طبق مقررات این قانون مسولیت کیفری خواهد داشت. مگر اینکه ثابت نماید که عدم پرداخت مستند به عمل صاحب حساب یا وکیل یا نماینده بعدی او است،‌ که در این‌صورت کسی که موجب عدم پرداخت شده از نظر کیفری مسوول خواهد بود.

 روند دادرسی

شکایت کیفری از چک نیز مثل دیگر شکایتها از طریق خود اشخاص یا وکلا با ارسال شکواییه صورت میگیرد. در این مورد خاص توصیه میکنیم  برای تشخیص کیفری بودن چک و یا تنظیم شکواییه و لایحه دفاعیه حتما با وکیل مشورت کنید چرا که نکات ظریفی وجود دارد که در حوزه تخصص یک مشاور حقوقی و یا وکیل دادگستری است. حامی حامی شماست.