سالیانه هزاران سقط جنین غیر قانونی در کشور انجام میشود.در این نوشتار نکات حقوقی درباره سقط جنین و مراحل قانونی تقاضای سقط را بیان میکنیم.
سقط جنین قانونی یا بدون قانون؟
سقط جنین به معنای پایان دادن به بارداری است. از آنجاییکه جنین حالت خاصی ازنظر شرایط بیولوژیکی دارد، نمیتوان همه آثار و تبعات حقوقی را بر او بارکرد. ولی بی تفاوتی نسبت به سرنوشت آن هم انسانی به نظرنمیرسد. از آنجایی که جنین در واقع بخشی از بدن مادر خود است و سلامت و حیات او نسبت مستقیم با مادر دارد وضعیت پیچیده تر هم میشود. تقریبا در تمامی ادیان سقط جنین ممنوع است. از نظر فیلسوفان اخلاق هم برخی با سقط جنین مخالفند چون حق حیات برای او قایل هستند و برخی معتقدند به دلیل اراده آزاد زن و حق مالکیت او بر بدن خودش میتواند سقط جنین مجاز باشد. از سویی دیگر نگرانی هایی درباره سقط های دلبخواهی و با دلایل ضد اخلاقی مثل جنسیت جنین، باعث شده تا مبحث سقط جنین با تردیدها و مخالفتهای بیشتری روبرو باشد.
ولی هیچ کدام از مخالفتها باعث نشده تا سقط جنین به صورت پنهانی، غیرقانونی و حتی غیربهداشتی انجام نگیرد. آمارها نشان میدهد حداقل ما میدانیم که سالی 42میلیون سقط جنین در جهان انجام میشود و البته نمیدانیم که موارد گزارش نشده و ثبت نشده چند میلیون است.
قانون ایران چه میگوید
در کشور ما هم آمارهای جسته گریخته ای از اقدام به سقط منتشر میشود برخی تا روزی هزار سقط جنین را گزارش میدهند
و تقریبا هیچ صاحب نظر یا نهاد مرتبطی نیست که وجود این پدیده در کشور را انکار کند. از نظر قانونی سقط جنین جرم است و فقط یک مورد سقط جنین پزشکی مجاز دانسته شده است. بنابراین سقط جنین ارادی به دلایل غیر پزشکی، قانونی محسوب نمیشود. مثلا سقط جنین حاصل از روابط نامشروع یا تجاوز در قانون پیش بینی نشده است.
طبق مواد 623 و 624 قانون تعزیرات مجازات اسلامی هرکسی اعم از پزشک، ماما یا متصدی داروخانه یا فروشنده مواد دارویی سنتی که مواد یا وسایل سقط جنین را در اختیارزن قرار بدهند، مجازات حبس خواهند داشت.
همینطور در ماده 718 قانون مجازات اسلامی مصوب 1392 برای زنی که جنین خود را ازبین ببرد، پرداخت دیه در نظر گرفته است، که اگر بعد از چهار ماهگی جنین باشد مبلغ آن بهای یک دیه کامل انسان است. دقت کنید که برای زن یا مادر در هیچ شرایطی ،مجازاتی درنظر گرفته نشده است . اصولا سقط جنین بر خلاف تصور مردم قتل عمد محسوب نمیشود و مجازات قصاص برای هیچ یک از افرادی که در آن دخالت داشته اند وجود ندارد. ولی اگر کسی با دانستن اینکه زن باردار است عمدا به آزار و ضرب و جرح او بپردازد تا جایی که موجب سقط جنین شود میتواند به قتل عمد محکوم شود .
استثنا…
پس به طور کلی سقط جنین در ایران ممنوع است و فقط یک استثنا برای آن وجود دارد. در سال 1384 ماده واحده ای در مجلس به نام قانون سقط درمانی تصویب شد که پس از تایید شورای نگهبان به عنوان قانون اعمال میشود. متاسفانه این ماده واحده هنوز آیین نامه اجرایی ندارد که مشکلاتی برای اجرای آن به وجود آورده است. طبق این قانون« سقط درمانی با تشخیص قطعی سه پزشک متخصص و تأیید پزشکی قانونی مبنی بر بیماری جنین که به علت عقب افتادگی یا ناقص‌الخلقه بودن موجب حرج مادر است و یا بیماری مادر که با تهدید جانی مادر توأم باشد قبل از ولوج روح (چهار ماه) با رضایت زن مجاز میباشد و مجازات و مسؤولیتی متوجه پزشک مباشر نخواهد بود. متخلفین از اجرای مفاد این قانون به مجازاتهای مقرر در قانون مجازات اسلامی محکوم خواهند شد.»
توجه کنید که حتی سقط درمانی هم قبل از چهارماهگی جنین مجاز دانسته شده و بعد از این تاریخ دیگر نمیتوان سقط قانونی انجام داد. به نظر متخصصین این محدوده زمانی خیلی کوتاه است چرا که اصولا بیماریهای جنین حدودسه ماهگی قابل تشخیص میشود و فرصت یکماه برای تصمیم گیری و مراجعه به پزشک و طی مراحل قانونی برای درخواست مجوز سقط درمانی طول میکشد و عملا در این بازه زمانی کار سختی است مخصوصا برای شهرهای کوچک با امکانات محدودتر درمانی ایجاد مشکل میکند و به هرحال نظر قانون گذار به اعطای مجوز سقط درمانی قبل از ولوج روح یعنی حدود 4ماهگی بوده است.
نکته بعدی درقانون این است که برای انجام سقط جنین فقط به رضایت زن نیاز است و کسب رضایت مرد یا پدر جنین لازم نیست.
مراحل کار هم بدینصورت است که افراد دارای شرایط می‌توانند با مراجعه به دادگاه و ارائه درخواست خود، به سازمان پزشکی قانونی معرفی شوند تا پس از تایید موارد مجاز برای سقط جنین، به صورت رسمی و قانونی اقدام به سقط جنین کنند.
و یا باید با جلب نظر یک پزشک متخصص، معرفی‌نامه‌ای از وی دریافت کنند. پزشک باید معرفی‌نامه‌ای همراه با عکس بیمار، مهر پزشک متخصص، مشخصات شناسنامه‌‌ای، تشخیص بیماری و روش تشخیص (علایم، نشانه‌ها و آزمایش‌های پاراکلینیک) برای بیمار صادر کند و تصویر شناسنامه و مدارک احراز هویت زوج و نتایج آزمایش‌های پاراکلینیک را به آن پیوست کند. این معرفی‌نامه به پزشکی قانونی ارسال میشود و ۲ مشاور تخصصی تشخیص پزشک را تایید می‌کنند. بعد از انجام یک نوبت سونوگرافی و مشخص شدن سن دقیق جنین، مادر میتواند برای سقط جنین قانونی اقدام کند.
نکته پایانی در این بحث مساله زنده بودن جنین است. یعنی اساسا اگر جنین زنده باشد پایان دادن به بارداری ممنوع است و اگر جنین به هردلیلی در بدن مادر مرده باشد خارج کردن آن در هر سنی قانونی و بلااشکال است.
در پایان بهتر است اشاره کنیم خلا قانونی درباره موضوع مناقشه برانگیر سقط جنین وجود دارد و باعث شده تا افرادی از سر ناچاری و استیصال به دامن سودجویانی پناه ببرند که این عمل پزشکی را بدون تعهد مسولانه و در شرایط غیر بهداشتی و یا بی توجه به سلامت مادر انجام میدهند. با اینحال پیشنهاد صمیمانه ما این است که تا جای ممکن از بارداری های ناخواسته جلوگیری کنید و برای هر نوع اقدام به پایان دادن یا ادامه بارداری با پزشکان متخصص و دلسوز مشورت کنید.
