چک و سفته پرکاربردترین اسناد تجاری هستند.دراین مقاله به تفاوتها و برتری های هرکدام میپردازیم.
چک یا سفته، کدام بهتر است؟
چک، سفته، برات، رسید تحویل کالا، فاکتور فروش و ورقه سهم و غیره همگی انواع اسناد تجاری هستند که بین تجار و بازرگانان یا مردم عادی هنگام معامله ردوبدل میشوند. مهم ترین اسنادی که روزمره در معاملات کوچک و بزرگ استفاده میشوند چک و سفته هستند. هر دوی این اسناد با هدف سریعتر کردن چرخه تجارت و بازرگانی به وجود آمده اند و جایگزینی برای پول نقد هستند که در حجم بالا قابل جابه جایی نیست. اما همین سهولت و سرعت بلای جان بسیاری از افرادی میشود که بدون برنامه ریزی و آگاهی از چک و سفته استفاده می کنند.
شباهتها
اول باید خاطر نشان کنیم که چک و سفته ورقه هایی هستند که نشاندهنده تعهد صادرکننده به پرداخت مبلغی پول است، بنابراین امکان پرداخت نکردن آنها به جز در موارد استثنایی وجود ندارد. چک و سفته هر دو می توانند حال یا موجل باشند. یعنی تاریخ صدور و پرداختشان همزمان یا دارای مدت باشد. به عبارت ساده تر می توان چک یا سفته را زمان دار صادر کرد.
شرایط صحت هردوی آنها نیز مشابه است. هر دو ورقه ای چاپی و از پیش آماده است که نیاز به درج مبلغ و تاریخ صدور و امضای صادر کننده دارد. در هردو میتوان شخص معینی را به عنوان دریافت کننده ذکر کرد و یا آنها را در وجه حامل صادر کرد. برای دریافت چک باید حتما حساب جاری در بانک داشته باشید و طبق قانون جدیدچک ، بانک با اعتبارسنجی حسابتان به شما دسته چک با سقف مبلغ مشخصی واگذار می کند. در قانون جدید که از سال 1399 اجرایی میشود همینطور پیش بینی شده در موارد خاصی که افراد دسته چک ندارند ولی برای انجام معامله یا ضمانت و غیره نیاز به یک برگه چک دارند به آنها چک موردی واگذار شود.
سفته ولی همچنان مانند قبل قابل خریداری از شعبات بانکها برای همه است. هربرگه سفته نماینده مبلغ مشخصی است و با نوشتن مشخصات متعهد و امضای او هویت می یابد.
چک و سفته بعد از صدور قابل ظهرنویسی یا پشت نویسی هستند و البته از طریق انتقال ساده بدون نوشتن نام انتقال دهنده هم قابل واگذاری هستند. در واقع آنها بعد از صدور هویت مستقلی دارند و به راحتی دست به دست میشوند. ولی درنهایت مسولیت پرداختشان بر عهده صادرکننده و افرادی است که در این نقل و انتقالات نام و امضایشان در پشت سفته یا چک درج شده است. و همانطور که گفتیم نمیشود از زیر بار پرداخت وجه سند تجاری شانه خالی کرد مگردر موارد استثنایی که دارنده فعلی به طور مستقیم از صادرکننده سفته یا چک را دریافت کرده و بینشان معامله ای صورت گرفته که حالا به دلایلی فسخ شده. توضیح این موارد خاص به دلیل تخصصی بودنشان دارای جزییات و مسایل فنی است که در حوزه تخصص حقوقدانهاست. به طور کلی باید بدانید اگر قصد پرداخت نکردن چک یا سفته ای را دارید حتما بایک وکیل مشورت کنید. گروه حقوقی حامی به صورت آنلاین در خدمت شما ست تا با بهره گیری از وکلای با تجربه در زمینه مسایل مربوط به اسناد تجاری به شما مشاوره بدهد.
انواع چک
چک و سفته در عین حال تفاوتهایی با یکدیگر هم دارند. مهمترین تفاوتشان این است که چک رایجتر است. گسترش نظام بانکی باعث شده تا سفته تبدیل به سند خاصی شود که در موارد کمی استفاده میشود. مخصوصا که چک انواع مختلفی دارد که هرکدام کاربرد ویژه ای پیدا کرده است. مثلا آنچه که ما به عنوان تراول یا چک مسافرتی میشناسیم در واقع چکی است که بانک صادر کرده و متعهد شده تا معادل مبلغ مندرج در آن را در هرزمان که شما بخواهید بپردازد. البته بگذریم که شرایط اقتصادی تورمی ایران این نوع چکها را جایگزین پول نقد کرده است و شما برای پرداخت خرید روزانه تان از سوپرمارکت هم در واقع دارید چکی مثلا پنجاه هزار تومانی میدهید. تنها خطری که این قبیل چکها دارند این است که ممکن است جعلی باشند در غیر این صورت تهدیدی برای موجودی شما نیستند.
نوع دیگری از چکها، چک تضمین شده است که به خصوص در معاملات ملک یا ماشین کاربرد دارد. دقت کنید چک تضمین شده در وجه شما صادر شده باشد. چون بانکها آن را قابل واگذاری نمی دانند. با وجود چک تضمین شده در روز معامله شما خیالتان راحت است که مبلغ مندرج در چک همین حالا در بانک موجود است و تا شما آن را برداشت نکنید در حساب اصلی بلوکه می ماند.
چک های معمولی که در لحظه صادر میشوند رایجترین نوع چک است. صاحب حساب با نوشتن مبلغ و امضای آن به نام شما یا در وجه حامل آنرا تنظیم می کند. در این نوع چک دقت کنید مبلغ به حروف و عدد کاملا صحیح نوشته شده باشد و مغایرتی نداشته باشد چون بانک به آن ترتیب اثر نخواهد داد. برخلاف سفته که بانک در هرحال مبلغ به حروف را قبول می کند و آنرا پرداخت می کند. امضای چک بسیار مهم است و متاسفانه امضای ناصحیح نه تنها در بانک شما را دچار مشکل می کند بلکه ممکن است بعدها با ادعای جعل از سوی صاحب حساب مواجه شوید.
اگر از کسی غیر از صاحب حساب چکی دریافت می کنید از او بخواهید حتما پشت چک ،نام و نام خانوادگی و کدملی خودرا بنویسد و امضا کند. تا او هم مسول پرداخت وجه چک باشد و اگر در بانک با عدم پرداخت مواجه شدید بتوانید کل مبلغ را از انتقال دهنده بخواهید.
ما دراین مقاله مفصل درباره ویژگیهای چک جدید که از سال 99 اجرایی میشود توضیح داده ایم.
مهمترین تفاوتها
یکی از مهمترین امتیازات چک بر سفته امکان کیفری شدن آن است. قانونگذار صدور چک بلامحل را جرم دانسته و برایش مجازات جریمه نقدی و زندان قرار داده است. البته باید تاکید کنیم که هر نوع چکی کیفری نمیشود. اگر در متن چک شرطی برای پرداخت نوشته شده باشد یا برای ضمانت باشد اگر چه بانک به آن شرط و یا درج عبارت ضمانت توجهی نمی کند و در صورت ناکافی بودن موجودی در هر حال آن را برگشت می زند ولی شما نمی توانید علیه صادر کننده اقامه دعوای کیفری کنید. حتی اگر در خود چک هم این شرایط نوشته نشده باشد ولی صادر کننده بتواند ثابت کند که شرط خاصی برای پرداخت چک وجود داشته یا اساسا این چک برای ضمانت داده شده بوده وقرار نبوده که برای پرداخت به بانک برده شود نیز می تواند از مجازات معاف شود.
مدت دار بودن چک نیز وجه کیفری آن را از بین میبرد گرچه اثباتش مشکل است ولی می توان با ترفندهای حقوقی آنرا اثبات کرد و از مجازات گریخت. شکایت کیفری از چک نیز آن مواردی است که حتما نیاز به مشاوره حقوقی دارد. متن حاضر بیشتر برای آن است که شما در صدور و دریافت چکها دقت کنید وگرنه تشخیص کیفری بودن چک یا اثبات آن تخصصی و فنی است و حتما به صورت آنلاین یا حضوری از یک متخصص کمک بخواهید.
وجه تمایز دیگر چک با سفته امکان دریافت وجه چک بدون حضور در دادگاه حقوقی و با مراجعه به واحد اجرای اداره ثبت است. واحد اجراییه ثبت می تواند دستور پرداخت وجه چک را با معرفی مال از صادرکننده بدهد که البته دارای تشریفات مشخص است. این روش گرچه هزینه اجرایی بیشتری دارد ولی سریعتر از مراجعه به دادگاه به سرانجام میرسد.
امتیازی که دادگاه دارد دریافت خسارت تاخیر تادیه است. قانونگذار خسارت تاخیر تادیه را در چک پذیرفته و وجه آن با شاخص بانک مرکزی از روز صدور گواهی عدم پرداخت در بانک تا روز دریافت مبلغ محاسبه میشود و متاسفانه دیده شده گاه مبلغ خسارت آنقدر زیاد شده که از وجه اولیه بیشتر یا برابر میشود. بنابراین اگر چکی صادر کرده اید و دلیل حقوقی و قانونی برای عدم پرداخت آن ندارید هرچه سریعتر آن را نقد کنید.
نکات مربوط به اسناد تجاری به خصوص چک بسیار مفصلتر از اینهاست. گروه وکلای حامی در حال انتشار کتابی است که به زبان ساده نکات قانونی درباره چک را آموزش میدهد.
توصیه کلی وکلا و مشاورین ما به شما این است که اولا در صدور چک عجله نکنید . هر برگه چکی را قبول نکنید و در تنظیم قرارداهایتان حتما با یک مشاور حقوقی تماس بگیرید تا نحوه پرداخت را به طور مشخص و با ضمانت اجرا قرار دهد و تنها به دریافت یک برگه چک یا سفته اکتفا نکنید. در پایان حامی در تمام مراحل قرارداد و شکایات در خدمت شماست تا با هزینه مناسب در اسرع وقت و به صورت آنلاین شما را حمایت کند.