جرم ترک انفاق چیست و شرایط احراز ترک انفاق چگونه محقق میشود؟
مطابق قانون جاری کشور با وقوع عقد ازدواج مرد مکلف به پرداخت نفقه زن است. نفقه عبارتست از نیازهای متعارف مادی زن مثل: خوراک، پوشاک، مسکن،درمان و… که این بایستی متناسب با وضعیت زن تعیین گردد. بنابراین ممکن است نیازهای متعارف یک زن از یک خانواده متمول و ثروتمند با نیازهای یک زن از خانوادهای متوسط یا فقیر متفاوت باشد. بر همین مبنا قانون خدمتگزار را نیز تحت شرایطی از موارد نفقه دانسته اند. البته شرایط مالی مرد و وضع اقتصادی حاکم بر جامعه نیز در تعیین میزان نفقه موثر است. بنابراین تعیین آن امری است کارشناسی که در حال حاضر نیز عموما به کارشناس ارجاع میگردد.
البته باید به این نکته نیز توجه داشت که نفقه در ازدواج دایم ضروری است و نه در صیغه موقت. به عبارتی در متعه یا همان ازدواج موقت زن حق نفقه نداره مگر اینکه در عقد شرط کنند که مرد باید نفقه و ماهیانه بدهد.
رابطه پرداخت نفقه با تمکین زن
تکلیف مرد بر پرداخت نفقه رابطه تنگاتنگی با تمکین زن از شوهر دارد. به عبارت دقیق تر زن زمانی مستحق دریافت نفقه است که از مردش تمکین نماید. این تمکین خود به دو قسمت تقسیم میشود. تمکین عام یعنی پیروی از مرد در امور کلی زندگی و تمکین خاص مشخصا به تمکین در رابطه جنسی اشاره دارد. بنابراین اگر زنی از مرد خود تمکین نکند برای مثال منزل و زندگی زناشویی را ترک کند در صورت اثبات از نفقه محروم خواهد شد. اصطلاحا به این عدم تمکین نشوز اطلاق میشود و زنی که از تمکین در برابر همسر خود خودداری میکند ناشزه گفته میشود.
البته این امر استثنائاتی دارد. برای مثال تا قبل از تمکین خاص و رابطه زناشویی زن میتواند از تمکین خودداری نماید و در عین حال از نفقه نیز محروم نشود البته تا زمان وصول مهریه. بنابراین به محض وصول مهریه دیگر حق امتناع از تمکین نخواهد داشت.
لازم به گفتن است که در بندهای 12 گانه شروط ضمن عقد ازدواج (که غالبا توسط مردان امضا می شود مقرر میدارد در صورت عدم پرداخت نفقه به مدت زن وکالت در طلاق خواهد داشت. بنابراین در بسیاری موارد زنان با اقامه دعوی نفقه و عدم پرداخت آن از سوی زوج به مدت 6ماه دستاویزی برای اعمال وکالت طلاق به دست میآورند. علاوه بر این در ماده 1129 ق.م آمده:
در صورت استنکاف شوهر از دادن نفقه و عدم امکان اجرای حکم محکمه و الزام به دادن نفقه، زن میتواند برای طلاق به حاکم رجوع کند و حاکم شوهر او را اجبار به طلاق مینماید. همچنین در صورت عجز شوهر از دادن نفقه، زن میتواند برای اعمال وکالت در طلاق به دادگاه مراجعه نماید و دادرس، شوهر را مجبور به دادن طلاق زن میکند و اگر وی از این امر امتناع نمود، به اذن دادگاه طلاق داده میشود.
تعریف ترک انفاق
مطابق ماده 642 قانون مجازات اسلامی (کتاب تعزیرات) ترک افراد واجب النفقه تحت شرایطی جرم انگاری شده بود که با تصویب ماده 53 قانون حمایت خانواده مصوب سال 1391نسخ شده است. ماده مذکور مقرر می دارد:
هرکس با داشتن استطاعت مالی، نفقه زن خود را در صورت تمکین او ندهد یا از تأدیه نفقه سایر اشخاص واجب النفقه امتناع کند به حبس تعزیری درجه شش محکوم می شود. تعقیب کیفری منوط به شکایت شاکی خصوصی است و درصورت گذشت وی از شکایت در هر زمان تعقیب جزایی یا اجرای مجازات موقوف می شود.
شرایط احراز جرم ترک انفاق
-
داشتن تمکن و توانایی مالی
یعنی مرد توان پرداخت نفقه را داشته باشد. ممکن است به دلایلی مانند بیماری یا بیکاری یا … مرد از کسب درآمد و پرداخت نفقه ناتوان باشد. در این صورت مورد مشمول این ماده نخواهد بود.
-
تمکین زن
یعنی این جرم زمانی محقق میشود که زن از شوهر تمکین میکند. بنابراین نمی توان در زمانی که زن منزل را ترک کرده یا عدم تمکین او محرز است، مرد را به سبب عدم پرداخت نفقه به مجازات محکوم نمود.
در صورت احراز این عناصر و البته با شکایت شاکی خصوصی (در اینجا همسر) خودداری از پرداخت نفقه مجازات درجه شش به همراه خواهد داشت.
مجازات درجه شش در جرم ترک انفاق
- حبس بیش از شش ماه تا دو سال
- جزای نقدی بیش از بیست میلیون (۲۰.۰۰۰.۰۰۰) ریال تا هشتاد میلیون (۸۰.۰۰۰.۰۰۰) ریال
- شلاق از سی و یک تا هفتاد و چهار ضربه و تا نود و نه ضربه در جرائم منافی عفت
- محرومیت از حقوق اجتماعی بیش از شش ماه تا پنج سال
- انتشار حکم قطعی در رسانهها
نکته دیگری که باید بدان اشاره شود آن است که این جرم از جرایم قابل گذشت است یعنی به محض اعلام رضایت شاکی(در اینجا همسر) تعقیب و حتی مجازات متوقف میشود.