رفتن به محتوای اصلی
خانواده و ارثکیفری

نکات حقوقی درباره خشونت خانگی

توسط ۱۳۹۹-۱۲-۰۳بدون دیدگاه
خشونت خانگی

به طور کلی «خشونت خانگی به معنی رفتار خشونت‌آمیز و سلطه گرانه یک عضو خانواده علیه عضو یا اعضای دیگر همان خانواده است. بر اساس مطالعات جامعه‌شناسی، هدف اصلی خشونت خانگی کودکان خردسال هستند. دومین نوع خشونت معمول در خانواده، خشونت علیه زنان است و البته خشونت خانگی علیه مردان هم وجود دارد که کمتر گزارش میشود. در این مقاله به نکات کار آمد حقوقی درباره این پدیده میپردازیم

خشونت خانگی،راهکارهای قانونی

خانه معمولا سرپناه یا محیط امنی در نظر گرفته میشود که از بدو تولد تا آخرین روزهای حیات مقصد روزانه ما در گریز از ناملایمات و مشکلات است. ولی متاسفانه، خانه می تواند شکنجه گاه پنهان آدمی هم باشد. اعضای یک خانواده که نزدیکترین افراد به هم هستند می توانند مهم ترین آزارگران یکدیگر هم باشند. با توجه به تبعات زیانبار  این نوع خشونت ، توجه به خشونت خانگی از سوی روانشناسان، جامعه شناسان و البته حقوقدانان در سالهای اخیر افزایش یافته است.

  • در کشورهای مختلف راههای گوناگونی برای گزارش خشونت خانگی و مقابله با آن وجود دارد و در ایران به طور خاص شماره تلفن123 بهزیستی برای ارایه گزارش یا درخواست کمک در این رابطه اختصاص داده شده است.

به طور کلی «خشونت خانگی به معنی رفتار خشونت‌آمیز و سلطه گرانه یک عضو خانواده علیه عضو یا اعضای دیگر همان خانواده است. بر اساس مطالعات جامعه‌شناسی، هدف اصلی خشونت خانگی کودکان خردسال هستند. دومین نوع خشونت معمول در خانواده، خشونت علیه زنان است.» و البته خشونت خانگی علیه مردان هم وجود دارد که کمتر گزارش میشود. در دسته بندی دیگری از حیث نوع خشونت، ما می توانیم خشونت خانگی کلامی و روانی، خشونت اقتصادی، خشونت جسمی و خشونت جنسی را برشمریم.

خشونت کلامی و روانی

این نوع از خشونت تقریبا بالاترین نوع خشونت خانگی از حیث تعداد را دارد که البته کمتر گزارش یا پیگیری میشود. انواع بی توجهی ها تحقیر و توهین و سردی و بی عاطفگی مصداقهای چنین نوع خشونتی هستند. خشونت عاطفی و کلامی علیه مردان در خانواده زنان یا کودکان اعمال میشود. گرچه  تبعات روانی بسیار زیادی دارد ولی اغلب تحمل میشود چرا که زن و شوهر گمان می کنند بخشی از مفهوم ازدواج، تنش و درگیری است و چنین مشکلاتی در اازدواج اجتناب ناپذیر است.

از نظر قانونی؛ طبق ماده 1103 قانون مدنی زن و شوهر مکلف به حسن معاشرت با یکدیگر هستند. چنانچه توهین تحقیر یا فحش و استفاده از الفاظ رکیک نسبت به زن باعث غیر قابل تحمل شدن زندگی مشترک شود می تواند یکی از مصادیقی باشد که زوجه به واسطه آن می تواند درخواست طلاق کند. در واقع طبق ماده 1130 قانون مدنی ایران عسر و حرج از موازدی است که زوجه می تواند راسا به دادگاه مراجعه کند تا قاضی، شوهر را مکلف به طلاق بکند. در این رابطه ارایه شواهدی از جمله صدای ضبط شده، شهادت همسایه ها و یا اقرار فرد می تواند مفید باشد.

غیرقابل تحمل بودن چنین خشونتی از جانب مرد هم می تواند دلیلی بر نشوز و طلاق باشد. که در این رابطه مرد می تواند از پرداخت نفقه هم پرهیز کند. دقت کنید هیچ دلیلی نمی تواند مرد را ازبار تکلیف پرداخت مهریه رها کند. پس برای طلاق از جانب مرد حتما این نکته را درنظر داشته باشید صرفا نفقه، اجرت المثل و دیگر حقوق مادی زن در صورت نشوز از گردن مرد ساقط خواهد شد.

درنهایت باید اشاره کنیم که تعرض کلامی بعضا جرم انگاری شده و فرد میتونه علیه خاطی اقدام کنه که در صورت اثبات، جزای نقدی و شلاق رو در پی خواهد داشت.

 خشونت اقتصادی

اشکال مختلف خشونت اقتصادی مثل ضبط و توقیف اموال یاگرفتن کارتهای بانکی و پول نقد یا خرجی ندادن و یا جلوگیری از اشتغال را می توان عنوان کرد، به هر حال هر کار که باعث شود از نظر مالی و اقتصادی فرد تحت فشار قرار بگیرد. این نوع خشونت اعلب علیه زنان انجام میشود و چون به صورت سنتی مردان مسول اقتصاد خانواده شناخته میشوند بسیاری از اشکال خشونت اقتصادی بازتاب پیدا نمی کند.مثلا در برخی مناطق با توجه به سنتهای خاص آن منطقه برادران از تقسیم ارث به خواهران خود امتناع می ورزند. این مساله برخلاف قوانین واضح و روشن ما در زمینه تقسیم ترکه است ولی ممکن است به دلایل فرهنگی اصلا در دادگاه مطرح نشود.

با اینحال باید دانست که دین اسلام، مالکیت زن بر اموال و دارایی ها را به رسمیت شناخته است. زنها حق دارند کسب و کار داشته باشند و از حقوق و دارایی خود به دلخواه استفاده کنند.این موارد در ماده 1118 قانون مدنی صراحتا تاکید شده است. منع از اشتغال فقط در صورتی که برخلاف شوون خانوادگی تشخیص داده شود امکان پذیر است. طبق ماده 1117 قانون مدنی شغل زن در صورتی که منافی مصالح خانوادگی یا حیثیت مرد یا زن باشد می تواند از سوی زوج منع شود و حتما نیاز به حکم دادگاه دارد. به طور کلی از نظر حقوقی چنانچه زنی با خشونت اقتصادی مواجه بود می تواند مقاومت کند و نسبت به بازپس گیری اموال و دارایی های خود اقدام کند.

خشونت جنسی وجسمی

ملموسترین نوع خشونت خانگی، خشونت جنسی و جسمی است که می تواند علیه مرد، زن و به خصوص کودکان اتفاق بیوفتد.خشونت جسمی علیه زن یا مرد چنانچه بر روی بدن آثاری از خود جابگذارد مشمول پرداخت دیه و در بعضی موارد حبس و جزای نقدی خواهد بود. علاوه بر اینها؛ با استناد به ماده1115 قانون مدنی در صورتی که زن از سکونت در خانه مشترک احساس ترس و ضرر جانی یا مالی یا آسیب به شرافت داشته باشد می تواند در خانه جداگانه ای اقامت کند و در این ایام نیز نفقه بر عهده شوهر خواهد بود.

دقت کنید از لحاظ فرهنگی گزارش خشونت فیزیکی علیه مردان کمتر گزارش و پیگیری میشود تا جایی که قربانی به قیمت آسیب فیزیکی یا روحی شدید حاضر به واکنش حقوقی و یا بیرون آمدن از رابطه نیست چرا که از قضاوت اطرافیان و اجتماع می ترسد. به هرحال باید به سمتی برویم که هرنوع خشونت فیزیکی را ناپسند و محکوم بدانیم وجامعه از قربانی حمایت کند.

منظور از خشونت جنسی مواردی است که زن مجبور به تحمل سکس ناخواسته و شدید میشود تا جایی که به جسم یا روان او آسیب میزند. چنین نوع خشونتی متاسفانه هنوز در قانون ایران به طور شفاف مطرح نشده ولی تحت لوای کلی عسروحرج ماده 1130قانون مدنی می تواند از مصادیقی باشد که دادگاه ادامه زندگی مشترک را برای زن غیر قابل تحمل تشخیص میدهد و حکم به طلاق میدهد. البته اثبات آن مشکل است ولی به خصوص اگر با دلایل و قراین دیگر همراه باشد امکان حکم جدایی قابل پیش بینی است. و در مواردی که خشونت جنسی موجب آسیب فیزیکی شده باشد دیه و مطالبه خسارت قابل تصور است.

خشونت فیزیکی و جنسی علیه کودکان گرچه رواج زیادی دارد ولی کمتر مورد توجه قرار میگیرد چون کودکان موجودات معصومی هستند که از سوی نزدیکترین اشخاص مورد تعرض قرار می گیرند و اعلب توانایی دفاع از خود ندارند خوشبختانه در قانون حمایت از کودکان مصوب سال1381 کودک آزاری از جرایم عمومی دانسته شده که نیازی به شاکی خصوصی ندارد و بر تمام افراد یا موسسات و ارگانهایی که به نحوی با بحث سلامت و نگهداری کودکان درگیر هستند تکلیف شده است که نسبت به مشاهده موارد کودک آزاری واکنش نشان دهند و آن را پیگیری کنند. طبق ماده 3و 4 این قانون هرگونه آزار و اذیت کودکان از بهره کشی جسمی گرفته تا ممانعت از تحصیل دارای مجازات حبس یا جزای نقدی بوده است.

  • در نهایت باید متذکر شویم که مجموع قوانین درباره خشونت خانگی لابه لای قوانین مدنی و قانون مجازات اسلامی و قانون حمایت از کودکان پراکنده است و درواقع باید بسیاری موارد آن را از قوانین استنباط کرد و حتی در قانون حمایت از خانواده مصوب1391 اصلا به آن توجهی نشده است. جا داشت قانونگزاران محترم با توجه به اهمیت ویژه نهاد خانواده در ایران و اسلام به طور خاص به امن تر کردن خانه و خانواده برای اعضای آن اقدام می کردند و توجه ویژه ای مبذول می داشتند. هرچند سال گدشته شاهد بودیم که لایحه حمایت از زنان بعد از هفت سال از طرف قوه قضاییه به مجلس محترم ارایه شد و علی رغم انتقادات وارده نکات بسیاری برجسته ای در آن دیده میشود. این لایحه هنوز به تصویب مجلس نرسیده و بعید است که در زمان کوتاه باقی مانده پایان مجلس فعلی مصوب شود و امیدوارم برای نمایندگاه محترم پارلمان یازدهم بررسی این لایحه را در اولویت بگذارند. به همین دلیل ما در مقاله فعلی به موارد جرم انگاری شده در این لایحه اشاره ای نکردیم ولی در پایان بد نیست بدانید که به طور مثال در مبحث جرایم علیه حیثیت معنوی وروانی تحقیر مکرر همسر جرم انگاری شده و مجازات درجه هفت برای آن در نظر گرفته شده است ویا وادار کردن کودکان به ازدواج اجباری دارای مجازات درجه شش درنظر گرفته شده است.

نکته آخراینکه، صرفنظر از مسایل قانونی و پیگیری های حقوقی این ما شهروندان هستیم که وظیقه ای خطیر در تامین امنیت روانی و جسمی یکدیگر داریم. مسولیتی که ما در قبال کودکان سرزمینمان داریم تا از زندگی شاد برخوردار باشند نیاز به توجه و نظارت دقیق کودکان اطرافمان دارد و در قبال دوستان و آشنایان نیز گاهی یک آعوش گرم و دو گوش شنوا میتواند به سیاهی و تلخی یه زندگی پایان دهد. حامی خودتان باشید.

سوالات متداول

1

آیا اعمال خشونت فیزیکی از طرف همسر جرم است؟

بله، علاوه بر مجازات های قانونی می تواند برای طلاق از سوی دادگاه نیز به آن استناد کرد
2

آیا خشونت اقتصادی علیه زنان قابل پیگیری است؟

بله زنان میتوانند ازراههای متفاوت جلوی خشونت اقتصادی را بگیرند
3

خشونت علیه مرد از سوی زوجه نیز جرم است؟

درباره خشونت فیزیکی و جسمی در قانون جنسیت فرقی ندارد و قربانی میتواند شکایت کند

دیدگاه خود را ثبت کنید

بستن منو

گروه حقوقی حامی

آدرس دفتر تهران :

خیابان ولیعصر، خیابان زرتشت غربی، کوچه یزدان، پلاک2، واحد2

شماره تماس : +989214307531

شماره واتس‌اپ و تلگرام: 09214307531

آدرس دفتر قم :

بلوار 55 عمار یاسر ، کوی 39 ، پلاک 5

شماره تماس : +989214307531